उपत्यकाको भूमिगत पानी कम हुदैजादा जमिन भासिन सक्ने जोखिम बढ्यो

काठमाण्डौ पुस १७ गते । रातो तारा डट कम,काठमाण्डौं उपत्यकामा जनघनत्व बढ्दै जाँदा पानीको अभाव पनि चुलिदै गएको छ । घरको धारामा पानी आउँदैन, इनार पनि सुक्न थालेको छ । उपत्यकाका खोला, नाला र कुँवाहरु फोहोर मात्रै होइन, लोप हुने स्थितिमा पुगेका छन् । जसका कारण उपत्यकाबासीलाई पानीको अभाव त भएको छ नै जमिनमुनिको पानी समेत सकिदै जाँदा जमिनै भासिने चिन्ता थपिएको छ । 

कतिपय काठमाण्डौंबासीको दैनिकी पानीको जोहो गर्दैमा बित्न थालेको छ । खानेपानी विभागका अनुसार काठमाडौं उपत्यकामा प्रत्येक दिन ३६ करोड लिटर पानीको माग छ । तर जमिनमुनिको पानी सकिदै जाँदा पानी आपुर्तिमा पनि समस्या भएको छ । जलाधार विज्ञहरुका अनुसार भूमिगत पानी औसतमा वार्षिक एक मिटरका दरले घट्दो अवस्थामाछ ।

प्राकृतिक सम्पदाका विज्ञ डा. केशवराज कँडेलले भूमिगत पानी तान्ने क्रम बढेपछि जमिन खाली हुँदा धर्ती भासिने जोखिम बढ्दै गएको बताउनुभयो । उहाँले यसको समयमै नियन्त्रण भएन भने उपत्यका नै नरहने भन्दै चिन्ता समेत व्यक्त गर्नुभयो । डा.कँडेलले काठमाडौं उपत्यकाको जमिनमुनिको पानी तान्ने क्रम बढेकै कारण धारामा पानी नआउने, इनार पनि सुक्दै गएको बताउनुभयो । 

उहाँले जमिनमुनिको पानी कम हुनुमा जलवायू परिवर्तन पनि एक कारण रहेको बताउनुभयो । जमिनमुनिको पानी सञ्चित गर्नका लागि सरकार मात्रै नभएर नागरिकपनि सचेत हुनु पर्ने उहाँको भनाइ छ । काठमाण्डौं उपत्यकामा पहिले बस्ति पातलो थियो । टोल, टोलमा ढुङ्गे धारा थिए । खेतबारी थियो । जमिनमा परेको पानी मुनि सम्म पुग्थ्यो । अहिले सबैतिर घर र पक्कि सडक बन्दा आकाशबाट परेको पानी जमिनको मुनि पुग्न पाउँदैन । जसको कारण जमिनमुनि पानी सञ्चित हुने क्रम घटेको छ ।  

उपत्यकाबासीलाई पानी व्यवस्थापनको लागि सरकारले अध्ययन सुरु गरेको छ । खानेपानी तथा सरसफाइ मन्त्रालयका प्रवक्ता रितेश कुमार शाक्यले सीआईएनसँग कुराकानी गर्दै काठमाडौं उपत्यकाको नागार्जुन क्षेत्रमा पानीको ठूलो स्रोत रहेको पाइएको र त्यस विषयमा अध्ययन सुरु भएको बताउनुभयो । उहाँले नागार्जुनमा रहेको पानीले भविष्यमा काठमाडौं उपत्यकामा काम लाग्ने भएकाले चीनिया सरकारसँग सम्झौता गरेर अध्ययनको काम सुरु हुने बताउनुभयो । 

प्रवक्त शाक्यले खानेपानी विधेयकमा पनि उपत्यकाको भूमिगत पानीको विषयमा व्यवस्था गर्ने र नीतिपनि बनाइने जानकारी दिनुभयो । उपत्यकामा केही वर्षअघि १ सय फिटमा भेटिने भूमिगत पानीको सतह अहिले १ सय ५० फिट तल पुगिसकेको छ । जमिनमुनिको पानी सकिँदै जाँदा उपत्यकाबासी पानीको जोहो गर्ने मात्रै होइन जमिनै भासिने चिन्ता पनि बोकिरहेका छन् ।